Anna Dżabagina dokłada monografię pisarki Eleonory Kalkowskiej do transnarodowej mapy Europy, porusza się na przecięciach i pograniczach, ale i odnawia biografizm – twierdzi prof. Inga Iwasiów, jurorka PNL.

Książka „Kalkowska. Biogeografia” powstała jako doktorat na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego i z pewnością wejdzie do kanonu akademickich prac historycznoliterackich, skalujących na nowo modernizm, twórczość kobiet, piśmiennictwo Europy. Opublikowana przez gdańską oficynę słowo/obraz terytoria, dla której Anna Dżabagina wcześniej przygotowała edycję debiutanckiego tomu prozy Kalkowskiej „Głód życia”, czytana być może poza uniwersyteckimi murami.

Nominowana do Poznańskiej Nagrody Literackiej autorka dysponuje szeroką erudycją, archiwistyczną przenikliwością, interpretacyjnym kunsztem oraz dobrym piórem. Choć proponuje rewolucyjne podejście do kwestii zwanych „życiem i twórczością”, nie stawia barier między wywodem a czytającymi, dzięki czemu coraz bardziej doceniana, a nawet modna biografistyka okazuje się narzędziem poznawania niuansów świata – ukrytych tyle w zapieczonych schematach i tezach naukowych, ile w popularnych narracjach.

Bohaterka nominowanej pracy, Eleonora Kalkowska, urodzona w 1883 roku w Warszawie, zmarła w 1937 w Bernie, znana była w kręgach filologiczno-teatrologicznych przede wszystkim jako dramaturżka i aktorka. Pisała po polsku i niemiecku, trafiając tym samym między obrysy literatur narodowych. Nazywano ją polską pisarką tworzącą po niemiecku, Niemką polskiego pochodzenia. Pojęcie biogeografii – poręczne nie tylko w tym jednym studium przypadku, lecz rozrywające dotychczasowe mapy kulturowe – pozwoliło Annie Dżabaginie uchylić założenia, które czyniły Kalkowską niemal niewidzialną i to mimo starań strażników pamięci: córki Elidy Marii Szaroty (germanistki) oraz wnuka Tomasza Szaroty (historyka).

Biogeograficzne badania Anny Dżabaginy opierają się na kilku tezach: transnarodowego charakteru modernizmu; geopoetyki rozumianej jako wpływ geografii (czy może lokalizacji, miejsca życia) na twórczość, istnienia „światowej republiki literatury”, przemieszczeń uchodźczych oraz krytyki feministycznej. Te poznawcze narzędzia pracują nie tylko na rzecz rekonstrukcji przeszłości, wyboru z niej wariantów innych od powszechnie przyjętych i wykluczających wiele artystek/artystów, ale też (być może) otwierają nam oczy na teraźniejszość.

Anna Dżabagina dokłada monografię pisarki do transnarodowej mapy Europy, porusza się na przecięciach i pograniczach, ale i odnawia biografizm proponujący nam najczęściej odtwarzanie twardych tożsamości i domykających wyjaśnień. (Inga Iwasiów)

 
Anna Dżabagina (ur. 1990) to historyczka literatury, adiunktka w Instytucie Literatury Polskiej na Uniwersytecie Warszawskim. Członkini Pracowni Badań nad Historią i Tożsamościami LGBT+ UW, współpracowniczka zespołów Archiwum Kobiet i Dramat Polski/Reaktywacja w Instytucie Badań Literackich PAN. Obecnie w ramach grantu „OPUS” finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki pracuje nad książką poświęconą safickiej twórczości polskich, rosyjskich i ukraińskich pisarek. Prowadzi zajęcia z queerowej historii literatury kobiet na Podyplomowych Gender Studies IBL. Publikowała na łamach m.in. „Tekstów Drugich”, „Pamiętnika Literackiego” „Didaskaliów”. Autorka monografii „Kalkowska. Biogeografia” (Gdańsk 2020), a także edycji zbioru opowiadań Eleonory Kalkowskiej „Głód życia” (Gdańsk 2016). Laureatka Stypendium START Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej, a także programów ETIUDA (NCN) i „Diamentowy Grant” (MNiSW). Pochodzi z Jawora na Dolnym Śląsku, mieszka w Warszawie.

*
Kto otrzyma Nagrodę – Stypendium im. Stanisława Barańczaka 2022? Rozstrzygnięcie Poznańskiej Nagrody Literackiej odbędzie się 28 maja (w sobotę) 2022 roku o g. 20 w Centrum Kultury ZAMEK w Poznaniu.

*
Poznańską Nagrodę Literacką ustanowili wspólnie w 2015, po śmierci Stanisława Barańczaka, Prezydent Miasta Poznania Jacek Jaśkowiak oraz prof. Bronisław Marciniak, ówczesny Rektor UAM. Składa się z dwóch części. Nagroda im. Adama Mickiewicza w wysokości 60.000 zł przyznawana jest za całokształt twórczości, natomiast nagroda im. Stanisława Barańczaka (40.000 zł) trafia do twórcy, który nie ukończył 35. roku życia.
W latach ubiegłych laureatami nagrody im. Adama Mickiewicza byli m.in: Zbigniew Kruszyński, Erwin Kruk, Tadeusz Sławek, Anna Bikont, Wiesław Myśliwski, Krystyna Miłobędzka i Jan Gondowicz, a laureatami Nagrody-Stypendium im. Stanisława Barańczaka – Kira Pietrek, Magdalena Kicińska, Małgorzata Lebda, Szczepan Kopyt, Tomasz Bąk, Monika Glosowitz i Igor Jarek.

--
Fotografia: nominowana książka sfotografowane na nieostrym, rozmytym tle.